27 noyabr 2024-cü ildə qüvvəyə minən atəşkəsin məqsədi Cənubi Livanda təhlükəsizlik mühitini yenidən qurmaq idi: Hizbullah döyüşçülərini və ağır silahlarını Litani çayının şimalına çəkməli, Livan Silahlı Qüvvələri (LSQ) regiona nəzarəti ələ almalı, İsrail isə Livan ərazisində hələ də saxladığı mövqelərdən geri çəkilməli idi. Bir il sonra bu müddəalar daha çox istinad nöqtəsinə çevrilib. Sazişin formal çərçivəsi mövcud olsa da, real vəziyyət artıq anlaşmanın özündən çox İsrailin, Hizbullahın və Livanın siyasi sisteminin hesablamaları ilə formalaşır.
Hizbullah cənubdan çəkildiyini iddia etsə də, son bir ildəki hadisələr ərazidəki mövcudluğun deyil, taktikanın dəyişdiyini göstərir. İsrailin zərbə hesabatları Litani çayının cənubunda kiçik qrupların fəaliyyəti, silah anbarları və buraxılış infrastrukturunun mövcudluğunu göstərir; bunlar 2025 boyunca hədəfə alınıb. LSQ-nin noyabr ayında Zibqin vadisində yeraltı Hizbullah kompleksini təqdim etməsi qrupun atəşkəslə boşaldılması nəzərdə tutulan ərazilərdə infrastrukturu saxladığını təsdiqlədi. Hizbullah sazişi açıq şəkildə pozmadı, amma cənub cəbhəsinə silahsız zona kimi də yanaşmadı. Dəyişənlər sadəcə görüntüdən ibarət idi, mövcud vəziyyət isə olduğu kimi qalmışdı. İsrail eyni dövrdə əks istiqamətdə hərəkət etdi: IDF mavi xəttin Livan tərəfindəki bir neçə yüksəklik və irəli mövqedən geri çəkilmədi və cənub bölgəsi də daxil olmaqla Livan ərazisinə zərbələrini davam etdirdi. İsrail rəsmiləri bunu Hizbullahın boşaltmalı olduğu ərazilərdə davam edən fəaliyyətlərlə əlaqələndirsə də, praktikada israilli qərarvericilər üçün həlledici olan atəşkəsin mətninə riayət deyil, çəkindiricilik və erkən neytrallaşdırma idi. 2025-ci ilin əvvəlinə atəşkəs artıq hərbi qərarları formalaşdıran mexanizm yox, diplomatik mesajlaşma üçün istinad çərçivəsinə çevrilmişdi.
Beyrutda dövlət formal olaraq müharibədən sonrakı tənzimləmənin mərkəzinə yerləşdirilsə də, anlaşmanın nəzərdə tutduğu səlahiyyəti əldə etmədi. Hökumət 2025-ci ilin avqustunda silahların yalnız dövlətin nəzarətində olması prinsipini yenidən təsdiqləyən və 1701 saylı qətnaməyə bağlı LSQ planını dəstəkləyən siyasət qərarı qəbul etdi. Lakin bir neçə həftə içində Hizbullahla üzləşmək istəməyən siyasi aktorların etirazları qərarın bəyanatlardan kənara çıxmasına imkan vermədi. Ordu cənubdakı mövcudluğunu artırdı və Hizbullahın sökülmüş obyektlərini göstərdi, amma birbaşa toqquşma yarada biləcək addımlardan çəkinməyə davam etdi. Onun hərəkət imkanları atəşkəsin yazılı tələblərindən çox Hizbullahın icazə verdiyi çərçivə ilə müəyyənləşirdi. Bu mühit Hizbullahın davranışını da formalaşdırdı. Qrup il boyunca İsrail zərbələrindən davamlı itkilər verdi və bu proses 23 noyabr 2025-ci ildə təşkilatın qərargah rəisi Heysəm Təbatəbainin Beyrutun cənub ətraflarında öldürülməsi ilə kulminasiyaya çatdı. Reaksiya məhdud oldu: Hizbullah genişmiqyaslı raket hücumları və ya sərhəd əməliyyatları ilə eskalasiya etmədi. Əsas prioritet daxili gücü qorumaq idi — siyasi təsiri saxlamaq, cənubda səssiz, lakin davamlı mövcudluğu idarə etmək və şimalda yenidən güc toplamaq. Livan siyasi landşaftının kövrək olduğu bir vaxtda genişmiqyaslı qarşıdurma strateji fayda vermirdi.
İsrail tərəfi fərqli mövqedən oxşar nəticəyə gəldi. Hizbullahın Litani çayının cənubundakı fəaliyyətinin davam etməsi, şimal bölgəsinə sakinlərin ləng qayıdışı və son iki ilin regional gərginlik təcrübəsi israilli qərarvericiləri bu qənaətə gətirdi ki, atəşkəs İsrailin şimal təhlükəsizliyində real irəliləyiş yaratmayıb. İsrailin siyasəti Hizbullahın hərbi şəbəkələrini yenidən qurma imkanını məhdudlaşdırmağa və paytaxtda da əməliyyatçı liderlərin toxunulmaz olmadığını göstərməyə yönəldi. 2025-ci ilin sonuna İsraildə daxili müzakirələr atəşkəsi qorumaqdan çox, şimaldakı vəziyyəti necə və nə vaxt dəyişdirmək üzərində cəmlənmişdi. Xarici oyunçuların — ABŞ və Avropa dövlətlərinin — atəşkəsi sabitləşdirməyə yönəlik səyləri isə Livanda dövlət hakimiyyətini tətbiq etmək üçün tələb olunan daxili siyasi konsensusu və ya atəşkəsə etibar etmək üçün İsrailin ehtiyac duyduğu təsdiq mexanizmlərini təmin edə bilmədi. Heç bir xarici güc bu çərçivənin əsaslarını dəyişdirəcək təsirə malik deyildi.
Beləliklə, İsrail–Hizbullah atəşkəsinin ilk ili məhdud, lakin aydın nəticə ortaya qoydu: Saziş 2024 döyüşləri ilə müqayisədə açıq qarşıdurmaların intensivliyini azaldıb, lakin sərhəd boyunca güc balansını dəyişməyib. Hizbullah Litani çayının cənubunda daha gizli formada aktiv olaraq qalır. İsrail Livan ərazisində mövqelərini saxlayır və zərbə kampaniyasına davam edir. LSQ cənubda daha görünən olsa da, hələ də Livandakı siyasi balansın müəyyən etdiyi çərçivədə fəaliyyət göstərir. Təbatəbainin öldürülməsi və ardınca gələn səssiz reaksiya vəziyyətin atəşkəs mətninin məntiqindən nə qədər uzaqlaşdığını göstərir. Saziş kağız üzərində mövcuddur, lakin tərəflərin real davranışını 2024-cü ilin noyabrında yazılmış öhdəliklər deyil, öz strateji hesablamaları müəyyən edir.